.jpg)
Popularność w Europie
O uznaniu dworu królewskiego dla szachów świadczy m.in. fakt, że w herbach nadawanych w XII wieku i późniejszych latach umieszczano elementy szachowe, np. herb „Wczele” ma dwie szachownice, a jednym z elementów herbu Kalisza jest również szachownica. Janko z Czarnkowa w swych kronikach opisuje grę w szachy w Polsce w XIV wieku, co świadczy o ich znaczeniu w życiu kraju. Wspaniałym utworem poświęconym grze w szachy jest poemat Jana Kochanowskiego Szachy,napisany w 1564 r. w języku polskim. Warto tutaj dodać, że treść tego utworu zilustrowano partią szachową. Prace wykopaliskowe odegrały też niemałą rolę w ustalaniu historii szachów, np. w Gdańsku i Szczecinie znaleziono pojedyncze figurki szachowe pochodzące z okresu pomiędzy X i XIII wiekiem. Rewelacyjnego odkrycia dokonano w 1962 r. w Sandomierzu. Podczas prowadzonych prac wykopaliskowych pod kierownictwem J. i E. Gąssowskich znaleziono komplet figur szachowych pochodzący z XI/XII wieku. W Europie szczególny rozkwit szachów rozpoczął się w XVI wieku. Na wzrost zainteresowania szachami miała wpływ, poza innymi czynnikami, zmiana zasad gry zaproponowana przez włoskich szachistów w końcu XV wieku. Zmiana ta dotyczyła tylko ruchów 2 figur, ale w istotny sposób wpłynęła na atrakcyjność gry. Hetman z najsłabszej figury – poruszającej się tylko o 1 pole na ukos – stał się najsilniejszą figurą, która w 1 posunięciu może przemierzyć całą szachownicę i to w dowolnym kierunku. Goniec zwiększył także swój zasięg działania. Szachy stały się grą bardziej dynamiczną niż dotychczas, zostały stworzone większe możliwości prowadzenia gry atakującej, kombinacyjnej, o znacznie większej różnorodności wariantów. Dotychczasowe szachy nazwano szachami starymi (arabskimi), zmienione zyskały sobie miano szachów nowoczesnych. Dość szybko przyjęły się nowe zasady. H.J. R. Murray podaje, że w ciągu około 20 lat przyjęły się one we Włoszech, Francji i Hiszpanii, w krajach, które w owych czasach były potęgami szachowymi. Mając na względzie dalsze uatrakcyjnienie gry w szachy, w XVI wieku wprowadzono możliwość wykonywania specjalnego posunięcia – roszady. Pozwoliła ona naszybsze niż dotychczas wprowadzanie do gry wież. Odmienne ruchy 2 figur w szachach starych i szachach nowoczesnych zmieniły całkowicie zasady rozgrywania partii, stały się nieaktualne dotychczasowe opracowania teoretyczne. Pierwszy podręcznik gry w szachy według nowych zasad opracował Lucena w 1497 r. Kilkanaście lat później, w 1512 r., Damiano opublikował zmienione przepisy gry, teorię debiutów oraz wskazówki gry pozycyjnej. W 1561 r. ukazała się książka Hiszpana Ruy Lopeza. Wysoko ceniony podręcznik gry w szachy opracował włoski mistrz Alessandro Salvio w 1601 r. Książka ta doczekała się kilku wydań również w latach późniejszych. Pierwszy w Polsce podręcznik gry w szachy opracował na początku XVIII wieku Jan Ostroróg, jednakże nie został on opublikowany. Dopiero w 1835 r. wydano drukiem polski podręcznik gry w szachy, którego autorem był Kazimierz Krupski. Literatura szachowa szybko powiększała się. Utrwalano na kartach książek wyniki analiz, teoretycznych rozważań, rozegrane partie, opisy turniejów. W miarę rozwoju szachów powstała konieczność stałej i szybkiej informacji, rozpoczęto więc wydawanie periodyków. W Polsce pierwszy periodyk o tematyce szachowej nosił tytuł „Tygodnik Szachowy” i ukazywał się w latach 1898-1899.
